جمع بستن اسم
در زبان فارسی گروهی از اسم ها با « ها » و گروهی با « ان » و گروهی با هر دو جمع بسته می شوند.
مانند:
گلها ، میوه ها ، درختها
مردان ، دلاوران ، گوسفندان
کِه - کِهان ( که: کوچک ، خرد )
مِه – مِهان ( مه: بزرگتر)
می خوار – می خواران
*
جمع های عربی در فارس
علاوه بر اسم های فارسی و نیز عربی و غیر آن که در فارسی با دو نشانه جمع فارسی ( ها و ان ) به صورت جمع در می آیند ، بسیاری از صفتها و اسم های عربی به صورت جمع عربی در زبان فارسی به کار می روند.
مانند:
اطلاعات ، روحانیون
این گونه جمع های عربی را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد:
1 – اسم هائی که به « ین » ختم می شوند. ( مسلمین ، معلولین ، معتادین )
2 – اسم هائی که به یای نسبت ختم می شوند. ( انقلابیون ، روحانیون )
3 – اسم هائی که با « ات » جمع بسته می شوند. ( انحصارات - ادارات - مکاتبات – محاورات - نباتات)
*
جمع بستن کلمات
کلمات را با اضافه کردن « ان » یا « ها » به آخر کلمه جمع می بندیم.
مانند :
صبحگاه + ان = صبحگاهان
مادر + ان = مادران
درخت + ان = درختان
شهید + ان = شهیدان
باغ + ها = باغ ها
دشت + ها = دشت ها
رنگ + ها = رنگ ها
نوشابه + ها = نوشابه ها
هنگام جمع بستن کلمات ، هرگاه آخر کلمه ای به « ه » آخر چسبان ختم شود ، ما « ه » آخر چسبان را برمی داریم و به جای آن « گان » اضافه می کنیم.
مانند :
باشنده + گان = باشندگان ( حاضران)
زنده + گان = زندگان
گذشته + گان = گذشتگان
فرشته + گان = فرشتگان
خفته + گان = خفتگان
خسته + گان = خستگان
گرسنه + گان = گرسنگان
تشنه + گان = تشنگان
پرنده + گان = پرندگان
*
میوه – میوه جات
سبزی – سبزی جات
دسته – دسته جات
حواله – حواله جات
روزنامه – روزنامه جات
*
کلماتی که حرف آخر آنها به « ا » یا « وا » ختم می شوند به
هنگام جمع بستن قبل از « ان » حرف « ی » اضافه می شود. مانند:
دانا – دانایان
آشنا – آشنایان
بینوا – بینوایان
شنوا – شنوایان
گدا – گدایان
پیشوا - پیشوایان
*
آیه - آیات
آفت – آفات
اثنا – میانه ها
ایل – ایلات
بدل – ابدال ( مردان خدا )
تعلیم – تعالیم
تغیّر – تغیّرات ( خشمگین شدن)
تمثال – تماثیل
حدیث – احادیث
حزن - احزان
حکمت - حکم
حکیم – حکما
خفیّه – خفایا ( نهانها )
دار – دیار ( شهر )
دلیل – دلایل
رعیّت - رعایا
رمز – رموز
سبیل - سُبُل
سرّ – اسرار
شبح - اشباح
شرط – شروط
شکل – اشکال
صاحب - اصحاب
فکر –
افکار
فعل – افعال
طفل - اطفال
ظلّ – اظلال ( سایه – سایه ها )
عارضه – عوارض
عاطفه – عواطف
عمق - اعماق
عمل - اعمال
عضو – اعضا
کاتب - کتّاب
لقب – القاب
لون – الوان
مسعی – مساعی ( مسعی: سعی کوشش)
مصیبت – مصائب
معراج - معارج
معیصت - معاصی
مفهوم – مفاهیم
مقصد - مقاصد
موعظه - مواعظ
نصیحت – نصایح
واعظ – وعّاظ
وصیّت - وصایا
ورق – اوراق
هدیه – هدایا
هیکل - هیاکل
*
علامت های جمع
بستن کلمات:
1 – ها ، تمامی اسم ها را می توان با ها جمع
بست. مانند: انسانها – کتابها – مردها
2 - یها کلماتی را که به الف ختم
می شوند. مانند: پایها- جایها
3 - ان این علامت بیشتر در فارسیِ
ادبی به کار می رود. مانند: مردان – زنان – اسبان – موران . اما درسخن عادی با ها
جمع بسته می شوند.مانند: انسانها – زنها - مورها زنها – مورها
4 – یان در کلماتی که به الف یا واو ختم می شوندبه جای « ان» ، « یان
» اضافه می شود. مانند: آشنایان –
دانشجویان – گدایان
5 – گان (های غیر ملفوظ را به گ تنبدیل می کنیم.) مورچه ، مورچگان – ستاه ، ستارگان - شوریده ، شوریدگان- پرنده ، پرندگان
6 – ات این علامت نشانه جمع عربی است ولی بعضی از کلمات فارسی را با ان جمع
بسته اند مانند پیشنهادات – سفارشات -
گزارشات – فرمایشات، که بهتر است
ازاستعمال آنها پرهیز شود.
*
7 – جات – بعضی کلمات با « جات » جمع بسته شده اند که بیشتر معنی شبیه و
نوع و گروه را می دهند. در این کلمه ها «های غیرملفوظ» به « ج » تبدیل می شود.مانند: ( میوه ، میوجات –
حواله، حوالجات – روزنامه، روزنامجات – ادویه ، ادویجات )
کلمه های طلاجات، مربّاجات، سبزیجات ،
دواجات به « های غیرملفوظ « ختم نمی شود. اما با جات جمع بسته می شوند.
جمع بستن غلط:
برخی از کلمات عربی جمع است که در فارسی آنها را دوباره جمع بسته اند مانند:
لوازم، جمع لازم ( لوازمات غلط است.)
جواهر، جمعِ جوهر( جواهرات غلط است.)
عمله، جمع عامل ( عمله ها غلط است.)
اخلاق، جمع خلق (اخلاقها ، غلط است.)
طلبه، جمع طالب( طلبه ها غلط است.)
حور، جمع احور( حوری غلط است)
زوّار جمع زائر( زوّارها غلط است.)
*
علامت های جمع فارسی عبارتند از:
ها ( شاخه ها) – ان ( کودکان) – یان ( گدایان) - ات ( گزارشات ) – جات ( میوجات )
*
علامت های جمع عربی عبارتند از:
اون ( مادیون ) - ین ( منافقین ) - ات ( کلمات )
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر