۱۳۹۹ دی ۳۰, سه‌شنبه

د - ائیله ملر

 داداندیرماق : داداناق ائله مه ک ، بیرزادا اؤرگه تمه ک

دادانماق : اؤرگه نمه ک ، دادینی بیلمه ک ، بیرزادا شیرنه شمه ک

دادیزدیرماق : داددیرماق ، دادینا باخدیرماق

دادماق : شیرینلیق دوزلولوق ، آجیلیغینی بیلمه ک اوچون بیرآزجا یئمه ک  

دارالتماق : دارلاتماق ، کیپله تمه ک ، دار ائله مه ک

دارالماق : بیریئره ییغیشماق ، خیردالماق ، کیپله شمه ک

دارتینماق : چه کیش به کیش ائله مه ک

داریخماق : اوره ک سیخیلماق ، اوره ک توتولماق

داریلماق : اوره یی سیخیلماق ، اوره یی بیرینده ن توتولماق

دازلاشماق : داز اولماق ، باشینین توکو تؤکولمه ک

داش قیرماق : داش دوغراماق ، داشی ووروب سیندیریب خیردالتماق

داشلاشماق : داش کیمین به رک اولماق

داشلانماق : سیچراماق ، آتیلماق ، بیرینین اوزونه قابارماق

داشلاماق : داش آتماق ، بیرینی سؤزونه ن اینجیتمه ک

داشماق : دولوب تؤکولمه ک ، قیراقلاردان جالانماق ، دیله گه لمه ک

داشیرتماق : چوخ دولدوروب یان یوره سینده ن داشدیرماق

داشیماق : ییغیشدیریب آپارماق

داشینماق : نه سنه لرینی ییغیشدیریب آیری بیر یئره کؤچمه ک

داغیتماق : سه پمه ک ، اویان بویانا یایماق ، سؤکوب ییرتماق

داغیدیلماق : سؤکولوب ییرتیلماق ، داغیلیب گئتمه ک

داغیلماق : ایشله نیب ییرتیلماق ، جیریلیب سؤکولمه ک

دالازلاماق : سؤز آلتیندا قویماق ، جاواب قایتارماق

دالاماق : دیشله مه ک ، بیرینی گؤینه تمه ک ، چالماق

دالدالاماق : دالدالادا اله گه تیرمه ک ، یاواشجادان بیرده ن توتماق

دالدالانماق : بیرینین دالیندا گیزله نمه ک ، گونون یاواشجادان گئچیرتمه ک

دالغالاندیرماق : شپه له ندیرمه ک ، له په له ندیرمه ک ، تیتره تمه یه سالماق

دامیزماق : یاواشجا سوزدورمه ک ، یاواشجا دامیزدیرماق

دانلانماق : دانلاق آلتیندا قالماق ، دانلاق ائشیتمه ک ، دئیینمه ک ائشیتمه ک

دانماق : بیرایشی کی گؤروب بوینونا آلماماق

دانیشدیرماق : دیندیرمه ک ، دیللندیرمه ک

دایازلاشماق : دایاز اولماق بیرزادین ده رین لیغی آزالماق

دایاندیرماق : دوردورماق ، ساخلاماق ، گئتمه سینین قاباغینی آلماق

ده به رتمه ک : ته رپه تمه ک ، یئرینده ن گؤتورمه ک

ده رمه ک : ییغماق ، قوپارتماق ، اکین بیچمه ک

ده ریلمه ک : ییغیلماق ، گول یا دا گؤی گؤوه ره نتی بیچیلمه ک

دورتمه ک : کئچیرتمه ک ، گوجونه ن ایته لییب یئر له شدیرمه ک

دورماق : قالخماق ، آیاق اوستونده دایانماق

دوروشماق : اوزه قابارماق ، اوزه دورماق

دورولتماق : دورو ائله مه ک ، اوزه سالماق

دورولماق : دورو اولماق ، اوزه چیخماق

دوزه لمه ک : یاخجی لاشماق ، ساغلام اولماق

دوزمه ک : دوزوک - دوزوک ائله مه ک

دوزولمه ک : دوزوک - دوزوک اولماق ، بیر سیرایا سالینماق

دؤشه مه ک : بیرزادی سه رمه ک

دامار: رگ

دامارلاری قوروماق : خشکش زدن

دامارین اله گتیرمک : نقطه ضعف کسی را پیدا کردن

دامارا باخیب قانین آلماق : به حال و احوال کسی نظر کردن و سپس عمل کردن

دامارینی تاپماق : رگ خواب کسی را پیدا کردن

داماری بوش : آدم ضعیف

داماری نحس : لجوج

دامارینا یاتماق : مورد پسنش واقع شدن

دامارسیز : بی غیرت

دامارینا دوشمک : روی دنده لج افتادن

 

دیری: زنده

 

 دیریلمه ک : زنده شدن

دیریلیرم : زنده می شوم

دیریلیرسن : زنده می شوی

دیریلیر : زنده می شود

دیریلیریک : زنده می شوید

دیریلیرسیز : زنده می شوید

دیریلیرلر : زنده می شوند

دیریلدیم : زنده شدم

دیریلدین : زنده شدی

دیریلدی : زنده شد

دیریلدیک : زنده شدیم

دیریلدیز : زنده شدید

دیریلدیلر : زنده شدند 

دیری قالماق : زنده ماندن

دیری – دیری قویلاماق : زنده زنده چال کردن

دیری باش : زنده دل

دیری دوغان : زنده زا

دیری دویو : برنجی که هنوز خوب نپخته است.

دیریلتمه ک : زنده کردن

دار: تنگ

 دار: تنگ، تنگنا
دارا دوشمک: به تنگنا افتادن، گیر افتادن
داردا قالماق: گرفتار شدن، تنگدست شدن
دارا قیسناماق: ناچار کردن، مجبور کردن
داردان قورتارماق: از گرفتاری نجات دادن
دار قورساق: کم طاقت
دار دوشونجه لی: تاریک بین
دار دودوک: تنگ و باریک
دار گؤز: چشم تنگ
دار گونده: در روز تنگدستی و ناچاری
دارگونه دوشمک: دچار سختی و مشکل شدن
دار اولماق: تنگ شدن

دیل: زبان

دیل: زبان
دیل آغیز ائیله مک: احوالپرسی کردن
دیل اوتو یئمیش: زیاد حرف می زند
دیل بوغازا قویماق: حرف نزدن
دیل بیر: هم دل و هم زبان
دیل داش: هم زبان
دیل دن دئمک: غیر صمیمی گفتن
دیل اوجوندا دئمک: تعارف ائیله مک
دیل سیز - آغیز سیز: کم حرف، مظلوم
دیل لرده اولماق: بر سر زبانها بودن
دیل دن دوشمک: خسته شدن
دیله گتیرمک: به زبان آوردن، کسی را به گفتن چیزی واداشتن
دیلی آجی: تلخ زبان
دیلی شیرین: کسی که « ر » را « ی » تلفّظ می کند.
دیلیم گلمیر: جرات نمی کنم بگویم
دیلیمنن وار گلمیر: زبانم میل گفتن ندارد
دیلی قوروموش: لال اولموش ( قارقیش کیمی بیر سؤز دور)

۱۳۹۹ دی ۲۷, شنبه

واژه - د

دِ بخور
دِ برو که رفتی
دِ نکن
دِ حرف نزن
دِ عجله کن
دِ یالله
دِ؟ ( در معنی واقعا؟ )
دِ! ( در معنی خبر نداشتی! )
دِدِدِ ( در معنی مگر نگفته بودم )


حالت تشابهی و حالت استثنائی

 

هرگاه کلماتی نظیر: چون، مانند، مثل بین دو اسم قرار گیرند، اسم دوّم از لحاظ ترکیب حالتی مشابه اسمِ اوّل خواهد داشت.
مانند: علی هم مانند حسن، کشتی گیر است.علی در این جمله مسندالیه است و حسن دارای حالت تشابهی است.
علی مانند حسن کشتی گیر است. در این جماه علی فاعل و حسن دارای حالت تشابهی است.
اگر اسمِ دوّم از لحاظ داشتن صفت یا انجام عمل، از کلمه قبل از خود مستثنی شود، دارای حالت استثنایی است و این عمل معمولا، با کلماتی مانند: جز، غیراز، مگر و الّا صورت می پذیرد.
1 - همه آمدند جز مادربزرگ. ( در این جمله « همه» فاعل است. مادربزرگ در حالت استثنائی قرار دارد یا مستثنی است.)
2 - همۀ دانش آموزان آمدند مگر لیلا. ( در این جمله « دانش آموزان» مسندالیه است و لیلا مستثنی)
تمامی کلماتیکه دارای حالت تشابهی و استثنائی هستند، در ترکیب نیز متمّم هستند. زیراکلمات: مثل، مانند، چو، همچو، همچون، الّا، مگر و غیر از، که قبل از آنها می آیند، حرف اضافه هستند.
*

۱۳۹۹ دی ۲۶, جمعه

زدن

زدن: شکار کردن (دو آهو زدم)
زدن: دزدیدن (کیفش را زدند)،

زدن: کم کردن (صد تومان از حقوقم زدند)،
زدن: بازی کردن (یک دست شطرنج زدیم)،
زدن: نوشیدن (بعدش عرق زدیم)،
زدن: دود کردن (یک بست تریاک زدیم)،
زدن: ناگهانی در آمدن (پنجره را که باز کردم، سوز و سرما زد تو)،
زدن: با شتاب رفتن (زد به کوچه)،
زدن: پیش آمدن (زد و یک روز بازرس آمد)، ا
زدن: ز مسیر منحرف شدن (به بیراهه زدن، به کوه زدن)،
زدن: جدی اقدام کردن (حسن می زند تا کار به تری پیدا کند)،
زدن: بدبخت و بیچاره کردن(او را خدا زده است)،
زدن: گزیدن مار یا عقرب یا زنبور