۱۴۰۴ آبان ۲۰, سه‌شنبه

پیشوند نا

 نا در اول واژه پیشوند نفی و انکاراست .

نا امید: مایوس

نا اهل: نالایق ، ناشایست ، به کسی می گوئیم که نانجیبی می کند و با اطرافیان سر سازگاری ندارد.

ناباب: غیر مرسوم ، به رفتاری می گوئیم که در بین جامعه ای یا فامیلی ضد ارزش است .

ناپاک: چیز یا کسی که پاک نیست .

ناتاراز : لجوج

ناتامام : ناتمام ، نیمه کاره

ناجینس : بد جنس

ناحاق: ناحق

ناخلف : فرزند نا اهل

ناخوش: بیمار ، کسی که حالش خوش نیست

نادان: احمق ، کسی که نمی داند .

نادینج: آدم ناراحت و شلوغ

ناراضی: کسی که راضی نیست ، ناخشنود

نادرست: دغل

نااستوار : سست

نابسامان: بی نظم و ترتیب

نابلد : کسی که راه را نمی داند .

ناپایدار: چیزی که قابل اعتماد نیست .

ناپرهیزگار : بی تقوی

ناپسند : ناخوشایند

*

نفی کلمه در ترکی آذربایجانی

نفی کلمه در ترکی آذربایجانی

در ترکی آذربایجانی بجز کلمه « دئگیل » و «  یوخ » می توان با حروف اضافی زیر کلمه را نفی کرد :
مز  
گلمه زم : نمی آیم
*
ماز
اوخوماز : نمی خواند
قالماز : نمی ماند
باخماز : نگاه نمی کند
یازماز : نمی نویسد
*
ما  
باخما : نگاه نکن
دورما : برنخیر
ساخلاما : نگه ندار
*
م
آلمیرسیز : نمی گیرید
*
مو  
دؤنمورسوز : برنمی گردید
*
می  
آلمیرام : نمی گیرم
*
مو  
دورمورام : برنمی خیزم
*
مه
دئمه : 
نگو
یئمه : 
نخور
وئرمه : 
نده
ایچمه : ننوش
سئچه : 
انتخاب نکن
*

ماضی نقلی در زبان ترکی آذربایجانی

پیوندهای ماضی نقلی در ترکی آذربایجانی ( موش – میش ) 

اوخوموشام : خوانده ام

گؤرموشه م : دیده ام

اودموشام : برنده شده ام ، برده ام ، قورت داده ام

دورموشام : ایستاده ام

وورموشام : زده ام

قویموشام : گذاشته ام

پوزموشام : پاک کرده ام

دوتموشام : گرفته ام

توخوموشام : بافته ام

یازمیشام : نوشته ام

آپارمیشام : برده ام

دئمیشه م : گفته ام

آختارمیشام : گشته ام

دانیشمیشام : حرف زده ام

دارامیشام : شانه کرده ام

قایتارمیشام : برگردانده ام

آغیرلاتمیشام : سنگین کرده ام

آغیرلاشمیشام : سنگین شده ام

 

ماضی مطلق در ترکی آذربایجانی

 ماضی مطلق

 گؤروردوم : می دیدم 

اوخووردوم : می خواندم

ووروردوم : می زدم

دوتوردوم : می گرفتم

گؤتوروردوم : برمی داشتم

قویوردوم : می گذاشتم

دوروردوم : بلند می شدم

قورخوردوم : می ترسیدم

قورتولوردوم : تمام می شدم

قووردوم : می راندم

قورودوردوم : خشک می کردم

یوروردوم : خسته می کردم

قیریردیم : می شکستم

یئییردیم : می خوردم

یازیردیم : می نوشتم

آپاریردیم : می بردم

قالخیردیم : بلند می شدم

آییلیردیم : بیدار می شدم

مینیردیم : سوار می شدم

تاپیردیم : پیدا می کردم
*

پیوند ماضی مطلق در ترکی آذربایجانی ( دو ، دی ) است .

گؤردوم  : دیدم

اوخودوم : خواندم

ووردوم : زدم

دوتدوم : گرفتم

گؤتوردوم : برداشتم

قویدوم : گذاشتم

دوردوم : ایستادم

قورخدوم : ترسیدم

قورتولدوم : تمام شدم

قوودوم : راندم

قوروتدوم : خشک کردم

یوردوم : خسته کردم

قیردیم : شکستم

یئدیم : خوردم

یازدیم : نوشتم

آپاردیم : بردم

قالخدیم : بلند شدم

آییلدیم : بیدار شدم

میندیم : سوار شدم

تاپدیم : پیدا کردم

ماضی استمراری در ترکی آذربایجانی

ماضی استمراری : به وقوع فعلی در زمان گذشته دلالت می کند . کاری که در گذشته انجام و استمرار یافته است .

ماضی استمراری به این طریق ساخته می شود که به ماضی مطلق ( ور  یا یر ) اضافه می کنیم .

به مثالهای زیر که در ماضی مطلق نوشته ایم دقت کنید :  

گؤردوم  : دیدم    

اوخودوم : خواندم

ووردوم : زدم

دوتدوم : گرفتم

گؤتوردوم : برداشتم

قویدوم : گذاشتم

دوردوم : ایستادم

قورخدوم : ترسیدم

قورتولدوم : تمام شدم

قوودوم : راندم

قوروتدوم : خشک کردم

یوردوم : خسته کردم

قیردیم : شکستم

یئدیم : خوردم

یازدیم : نوشتم

آپاردیم : بردم

قالخدیم : بلند شدم

آییلدیم : بیدار شدم

میندیم : سوار شدم

تاپدیم : پیدا کردم

...

 

ماضی نقلی مستمر

ماضی نقلی مستمر :

اگر وقوع فعلی که با ماضی نقلی بیان می شود ، در گذشته همراه با استمرار یا تکرار بوده باشد آن را با ماضی نقلی مستمر بیان می کنند .

مانند :

حکما و فیلسوفان قدیم مردمان مملکت را به چهار طبقه تقسیم می کرده اند .( مجتبی مینوی )

قدیم حکیملر و فیلسوفلار مملکتین جماعاتین دؤرد صبقییه بؤله رمشدیلر

ماضی نقلی مستمر با اضافه کردن جز پیشین می بر سر ماضی نقلی ، ماضی نقلی مستمر ساخته می شود .

شخص              جز پیشین   ماضی نقلی      ماضی نقلی مستمر

اول شخص مفرد      می   +   خورده ام         =   می خورده ام

دوم شخص مفرد      می   +   خورده ای        =   می خورده ای

سوم شخص مفرد     می   +   خورده است      =   می خورده است

اول شخص جمع      می   +   خورده ایم         =   می خورده ایم

دوم شخص جمع      می   +   خورده اید         =   می خورده اید

سوم شخص جمع      می   +   خورده اند        =   می خورده اند

یئمیشیدیم - یئمیشیدین - یئمیشیدی - یئمیشیدیک - یئمیشیدیز - یئمیشیدیلر