در ادامه فعل متعدّی ( گذرا ) :
گفتیم فعلی که بی مفعول ، معنی جمله را تمام نمی کند ، به عبارت دیگر فعلی که به مفعول نیاز دارد تا معنی خود را کامل کند و از فاعل به مفعول برسد فعل متعدی یا گذرا نامیده می شود .
مانند : مریم غذا را آورد .
در جمله بالا مفعول وجود دارد و اگر مفعول ( غذا ) یا نشانه مفعول ( را ) را از جمله حذف کنیم ، جمله ما معنی کامل خود را از دست می دهد .
وقتی می گوئیم مریم آورد . شنونده می پرسد : مریم چه چیزی را آورد ؟
بعضی از فعلها هم به صورت لازم و هم به صورت متعدی به کار می روند .
مانند :
باران بارید .
پروین از دیده اشک بارید .
بارید در جمله اول ما لازم ( ناگذر ) است و در جمله دوم ما متعدی ( گذرا ) است .
به ( بارید ) و اینگونه فعلها ، فعلهای دو وجهی یا دوگانه ( ذو وجهین ) می گوئیم . اگر به بن مضارع بعضی از فعلها اندن یا انیدن اضافه کنیم فعل به متعدی تبدیل می شود .
مانند :
لرز ( بن مضارع از لرزیدن ) + اندن = لرزاندن
لرز ( بن مضارع از لرزاندن ) + انیدن = لرزانیدن
*
فعل متعدی را می توانیم به این ترتیب دوباره متعدی کنیم که در این صورت فعل به متتم تازه احتیاج خواهد داشت . به عبارت دیگر فعل هم متمم و هم مفعول خواهد گرفت و بدون مفعول و متمم معنی آن کامل نخواهد شد .
مانند :
مادر غذا را به کودک خورانید
مادر غذا را به کودک خوراند .
در جمله های بالا غذا ( مفعول ) است و کودک ( متمم ) است .به این نوع فعل که دوباره متمم شده است فعل سببی می گوئیم .
بعضی از فعلهای متعدی بدون اینکه دوباره با اندن متعدی شده باشند ، علاوه بر مفعول به متمم نیز احتیاج دارند .
مانند :
علی کتاب را به حسن داد .
*
بعضی از فعلهای متعدی ، مانند فعلهای دو وجهی به دو صورت به کار می روند یک بار فقط مفعول می گیرند و یک بار هم مفعول و هم متمم می گیرند .
مانند :
شاگرد درس را یاد گرفت . ( در این جمله فعل فقط مفعول دارد . )
معلم درس را به شاگرد یاد داد . ( در این جمله فعل هم مفعول و هم متمم دارد . )
*
همه فعلها چه لازم و چه متعدی ممکن است یک یا چند متمم داشته باشند . به مثال های زیر توجه کنید :
علی رفت . ( فعل لازم ، بدون متمم )
علی به مدرسه رفت . ( فعل لازم ، یک متمم )
علی با تاکسی به مدرسه رفت . ( فعل لازم ، دو متمم )
احمد خواهرش را برد . ( فعل متعدی ، بدون متمم )
احمد خواهرش را از خانه با اتوبوس به مدرسه برد . ( فعل متعدی ، سه متمم )
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر